ARAŞTIRMA VE EĞİTİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Köy Seyirlik Oyunları

 

Köy seyirlik oyunları, doğaya bağlı olarak yaşayan, toplulukların yaz- kış, yeni yıl-eski yıl, bolluk- kıtlık gibi değişim zamanlarında doğanın uğradığı değişiklikleri kontrol etmek amacıyla yaptıkları çeşitli törenlere kaynaklık etmiştir. İlk çağlarda topluluklar, yaşamlarını daha iyi koşullarda sürdürebilmek amacıyla, doğa güçlerini tanrılaştırıp (güneş çıkartmak, yağmur yağdırmak, hayvanları ve toprak ürünlerini çoğaltmak, üstündeki tabuyu kaldırarak kullanılabilir hale getirmek amacıyla) onlara törenler düzenlemişlerdir. Bu sanat dalı da diğer sanat dalları gibi dinden bağımsızlaşarak devam etmiş, biçim değiştirerek günümüze kadar gelmiştir. Anadolu toprakları üzerinde yaşayan birçok uygarlığın inanç ve kültürel izlerini taşıyan bu oyunlar, kültürel çeşitliliği yansıtan örneklerdendir. 

Seyirlik oyunlardaki temel öğe taklit ve canlandırma olduğundan dramatik özellik göstermekte bu nedenle de “Dramatik Köy Seyirlik Oyunları” olarak da adlandırılmaktadır. Bu tiyatronun oyuncu ve seyirci kadrosu köyün içinde birlikte bulunmakta, makyaj, kostüm ve oyunun kurgusu doğaçlama olarak oyun çıkarılırken gerçekleşmektedir. Bu nedenle ait olduğu toplumun geleneksel beğeni ve zevkinin yanı sıra güldürü anlayışını ve toplumsal özeleştirisini, kısaca yaşama biçimini yansıtmaktadır.

 

Ülkemizde genel olarak toprağa bağlı yaşayan yerleşimlerde seyirlik oyunların yaşatıldığını görmekteyiz. Bu oyunlar genellikle yılın veya mevsimin değişimine bağlı olarak oynanan oyunlar, Köse oyunu, Arap oyunu, kız kaçırma ve çiğdem gezdirmedir. Hayvancılığın yaygın olduğu yörelerde ise “Koç Katımı”, “Saya Gezme” ve benzeri oyunlar görülmektedir. Tarımın yaygın olduğu yörelerde ise “Hasat Sonu Şenliği” olarak da adlandırabileceğimiz ürünün üzerindeki tabunun kaldırılması amacıyla oynanan “Cemal Oyunu”, “Çift Sürme” ve “Ekin Salavatlama” törenleri görülmektedir. Bunun yanı sıra günlük yaşamı konu eden oyunlara “Ağa oyunu”, “Kız Kaçırma”, “Kuma ”, “Sınır taşı ” vb ile meslek taklidi oyunlara “Berber Oyunu”, “Kalaycı” ve “Değirmenci” örnek gösterilebilir.  Ayrıca erkeklerin oda içinde oynadıkları taklide ve söze dayalı güldürme amaçlı oynanan “Bina Yapma”, “Halı Dokuma”, “Natır” “Tabur Ateş”  gibi oyunlar da vardır.

  • Yeni Yıl Oyunu Adıyaman-Kahta
  • Hayalet Oyunu Manisa-Selendi
  • Deve Oyunuu Yozgat-Sorgun belencuma Fakıllı Beldesi
  • Deve Oyunu Yozgat-Sorgun-Belencuma Fakıllı Beldesi
  • Deve Oyunu Hatay-Hassa
  • Bina Oyunu Yozgat-Akdağmadeni-Bulgurlu Köyü
  • Berber Oyunu İçel-Mut-Yalnızcabey Beldesi
  • Ayıcı Oyunu Hatay-Hassa
  • Arı Vız Oyunu Kayseri-Bünyan
  • Arı Oyunu Yozgat-Akdağmadeni-Bulgurlu Köyü
  • Tura Oyunu Adıyaman-Besni-Çaykaya
  • Topçu Ateş Oyunu Tokat-Ortaören Köyü
  • Seyirlik Oyun-Tiplemeler Manisa
  • Saya Gezme Kayseri-Akkışla ilçesi
  • Saya Gezme Isparta
  • Kız Kaçırma Oyunu Manisa
  • Kalaycı Oyunu İçel-Mut-Yalnızcabey Beldesi